WAA MAXAY CUDURKA FURUQA DAANYEERKA? KA HORTAGSE MA LEE YAHAY?

Hay`adda caafimaadka adduunka ee marka magaceeda la soo gaabiyo loo yaqaano (WHO) ayaa bartahimihii bishaan shaacisay in cudurka bus buska ee nuuciisu cusub ee Mpox uu ka dilaacay qeybo kamid ah bartamaha afrika

Cudurkaan aadka loo kala qaado ee bus bus daanyeerka ayaa ugu yaraan 450 ruux ku dilay jamhuuriyadda dimuquraadiga ah ee congo

Haddaba waa maxay cudurkaan bus bus daanyeerka iyo calaamadihiisa?

Xanuunkaan ayaa ah fayras ka dhasha furuqa balse waxaa la tilmaamaa in uu ka dhib yar yahay

Kolkii hore cudurkaan ayaa dadka kaga imaan jiray dhinaca xoolaha hase yeeshee hadda sidaas waa uu ka duwan yahay oo waxa uu la soo shaac baxay xanuunku in dadka qudhooda ay hadda isku gudbinayaan

Xanuunkaan calaamadihiisa hore waxaa kamid ah qandho, barar, madax xanuun,dhabar xanuun iyo sidookale xanuun xagga murqaha ah

Qandhada marka qofka ay ka jabto waxaa dhacda in finan ay ka soo baxaan jirka iyadoo intabdan finankaas ay suuragal tahay iney ku hormaraan wajiga kadibna ay jirka intiisa kale ku faafaan

Calaacalaha gacmaha iyo lugaha ayaa kamid ah meelaha finanku ay ka soo baxaan iyadoo finanku lagu tilmaamo iney yihiin kuwa cun cun iyo xanuun badan

Finanka ayaa mara isbedella badan ka hor inta uusan qolof iksu badalin iyadoo ugu dambeyn maqaarka uu ka bugsan doono nabaradii ka soo baxay

Caabuqa xanuunkaan ayaa iskiis u baaba`a waxa uuna xilli huuriskuusu yahay 14 illaa 21 maalmood balse xaaladaha qaar ayuu sabab u noqon karaa inuu dabar jaro nolosha dadka gaar ahaan kuwa nugul sida caruurta yar yar

Kiisaska halista ah waxa ay la kulmi karaan nabaro weerar ku ah jirka oo dhan gaar ahaan afka, indhaha, iyo xubnaha taranka

Wadamadee ayuu hadda cudurkaan ku faafaa?

Cudurkaaan ayaa ku badan tuulooyinka fog fog ee kaymaha kuleylaha ah ee galbeedka iyo bartamaha afrika sida jamhuuriyadda dimuquraadiga ee congo halkaas oo sanado badan lagu arkayay cudurkaan

Goboladaas waxaa ka jira kumannaan cudurro ah iyo boqolaal qof oo udhinta cudurka sanad kasta iyadoo caruurta ka yar da`da 15ka sano uu aad u saameeyo cudurka

Waxaa jira tiro cudurro ah oo kala duwan kuwaas oo isku mar ka dhaca badanaa jamhuuriyadda dimuquraadiga ee congo iyo dalalkale oo la deris ah

Dhawaanahaan ayaa lagu arkayay cudurkaan dalal hor leh oo deris la ah dalkeena soomaaliya kuwaas oo ay kamid yihiin Burundi, ruwanda, Uganda iyo Kenya

Cudurkaan ayaa u qeybsama laba nuuc oo kala ah clade 1 iyo clade 2 iyadoo nuuca 1aad uu yahay mid aad u halis badan

Fayraska nuuca koowaad ee cudurkaan oo muddo toban sano ah sababay cudurro teel teel ah ayaa waxaa lagu waramayaa in wali uu sii faafayo iyadoo halista cudurkana ay ku badan tahay caruurta marka loo eego dadka waaweyn

Waxaa kaloo jira baa la leeyahay walaac daran oo la xiriira dad badan oo cudurka horay u qaaday iney dareemeen calaamado hor leh oo cudurka ah taasoo ka dhigan in halistiisu ay sii kordheyso

Khubarradu waxa ay sheegeen in waxyaabo badan laga baran karo cudurkaan islamarkaan ay suuragal tahay in halistiisu ay sii kororto si fududna uu ku faafo

Xarumaha afrika ee xakamaynta iyo ka hortagga cudurrada ee magacooda loo soo gaabiyo (CDC) ayaa sheegay in ay jiraan inkabadan 14,500 oo ekfashinnada cudurkaan bus bus daanyeerka ah iyo dhimashada inkabadan 450 intii u dhexeesay bilowgii sanadkaan 2024 iyo dhammaadkii luulyo ee isla sannadkaan

Taasina waxa ay ka dhigan tahay iney jirto koror cudurro ah 160% iyo 19% oo dhimasho ah marka la bar bar dhigo xogtii 2023 ee horay loo hayay

Horay ayaa loo shaaciyay xaalad deg deg ah oo cudurkaan la xiriirta sanaddii 2022-ka

Waxaana sababay xaaladaas cudurkaan nuuciisa labaad ee clade 2 oo ku faafay ku dhawaad 100 waddan oo caadiyan aan horay loogu arkin fayraska oo ay ku jiraan qaar kamid ah wadamada yurub iyo asia hase ahaatee kooxaha tallaalka ayaa gacan weyn ka geystay in ka hortag guuleystay la sameeyo

Qaabkee ayuu ku faafaa cudurka?

Siyaabaha cudurka uu ku faafo waxaa kamid ah galmada, taabashada maqaarka iyo hadalka ama neefsashada meel u dhaw qofka cudurka qaba

Fayraska jirka waxa uu ka gali karaa maqaarka dhaawacan, neef-mareenka, indhaha, sanka iyo afka

Waxaa kaloo cudurku uu ku faafi karaa taabashada walxaha uu fayraska wasaqeeyay sida gogosha, dharka iyo shukumaanada

Xiriir dhow oo lala yeesho xayawaanka cudurka qaba sida daanyeerka ayaa kamid ah siyaabaha uu ku faafo fayraska cudurka furuqa daanyeerka ee Mpox

Cudurrada hadda ka dilaacay jamhuuriyadda dimuquraadiga ee congo waxaa la sheegayaa in ay sabab u yihiin xiriir galmo iyo nuucyo kale oo xiriir dhow ah

Yaa unugul qaadista halista cudurka?

Qof kasta oo xiriir dhow la leh dadka la ildaran cudurka ayaa qaadi kara fayraska oo ay ku jiraan shaqaalaha caafimaadka iyo xubnaha qoyska

Sababaha kiisaska cudurka ay u sii kordhayaan ayaa si weyn loogu tuhunsan yahay xiriirka galmo ee ka dhexeeya dadka waaweyn ee qaba fayraska

Culimada caafimaadka ayaa daaraaseynaya xaaladda si ay wax badan uga fahmaan cidda halista ugu jirta in cudurka ay si fudud ku qaaddo

Waxaa suuragal ah in caruurta yar yar ay kamid yihiin dadka sida gaarka ah ugu nugul cudurka sababo lala xiriirinayo hab difaaca jirkooda oo wali soo koraya iyo meelo badan oo gobolka ka tirsan oo nafaqa darro baahsan laga soo sheegayo taasoo la macna ah in ay culees ka dhigayso in cudurka laga hortago

Khubarrada caafimaadka ayaa soo jeedinaya in caruurta yar yar ay halis ku jiraan sababtoo ah habka ay u cayaarayaan iyo sida ay iskula dhaqmayaan midba midka kale mana aha kuwa heli Karin tallaalka cudurka

Sidookale haweenka uurka leh ayaa halis weyn ugu jira cudurka maadaama walaac weyn laga qabo in dadka hab difaacooda jirka uu liito ay unugul yihiin xanuunka

Talooyin

Taladu waa in aad iska ilaalisaa xiriir dhow oo lala yeesho qofkasta oo qaba cudurka bus bus daanyeerka ee Mpox

Ku nadiifi gacmahaaga saabuun iyo biyo haddii fayraska uu bulshadaada ku dhex jiro

Dadka cudurka qaba waa in ay ka soocmaan dadka kale illaa iyo inta ay nabarrada jirkooda ku yaal ay ka baaba`aan

Kondhomyada waa in loo isticmaalaa taxadar ahaan marka galmo la sameenayo

Waxaa jira tallaal cudurka loogu talagalay balse waa mid ku kooban meelaha sida deg degga ah looga baahan yahay oo maahan mid dunida dhan laga heli karo

Waxaa walaac laga muujinayaa in aan la heli Karin mashaariic lacageed oo tallaalka lagu gaarsiiyo dunida oo dhan si cudurka oo daba qabto